Η χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ) είναι μια εξελισσόμενη και μη πλήρως αναστρέψιμη νοσολογική κατάσταση που περιλαμβάνει δυο παθήσεις των πνευμόνων, τη χρόνια βρογχίτιδα και το εμφύσημα. Και οι δυο καταστάσεις προκαλούν απόφραξη στους αεραγωγούς από τους οποίους διέρχεται ο αέρας που εισπνέουμε και εκπνέουμε. Πολύ συχνά οι δυο αυτές νόσοι συνυπάρχουν στον ίδιο ασθενή, γι’ αυτό τους έχει δοθεί κοινή ονομασία (ΧΑΠ).
Σήμερα, ο πνευμονολόγος διαθέτει στη «φαρέτρα» του φάρμακα, κυρίως εισπνεόμενα αλλά και από του στόματος, που είναι πολύ αποτελεσματικά στον έλεγχο της νόσου και βελτιώνουν θεαματικά τη ποιότητα ζωής των ασθενών. Η επιλογή της θεραπείας γίνεται ανάλογα με το στάδιο και τη βαρύτητα της νόσου. Κύριο ρόλο στη διάγνωση παίζει η φυσική εξέταση και η σπιρομέτρηση.
Πώς εξελίσσεται η νόσος (ΧΑΠ)
Η χρόνια βρογχίτιδα είναι η φλεγμονή στους σωλήνες του αναπνευστικού που ονομάζονται βρόγχοι. Εξελισσόμενη η φλεγμονή, προκαλεί τον τραυματισμός τους. Όταν οι βρόγχοι φλεγμαίνουν, διέρχεται λιγότερος αέρας από και προς τους πνεύμονες με αποτέλεσμα να σχηματίζεται ένα στρώμα παχιάς βλέννης. Σε περίπτωση που οι βρόγχοι παραμένουν ερεθισμένοι για μεγάλο χρονικό διάστημα, όπως στην περίπτωση της χρόνιας βρογχίτιδας, μεγάλες ποσότητες βλέννης παράγονται συνεχώς. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα η φυσιολογική ροή του αέρα να παρεμποδίζεται, να προκαλείται ερεθιστικός βήχας και τελικά οι πνεύμονες να τραυματίζονται. Όλη αυτή η κατάσταση καταλήγει σε απόφραξη των βρόγχων από όπου διέρχεται ο αέρας. Τα «μπλοκαρισμένα» σημεία αποτελούν ιδανικό περιβάλλον για την ανάπτυξη βακτηρίων και την μόλυνση από ιούς. Η χρόνια βρογχίτιδα συνήθως εκδηλώνεται με παραγωγικό βήχα για διάστημα μεγαλύτερο των 3 μηνών για δυο συναπτά έτη, υπερέκκριση βλέννης και βράχυνση της αναπνοής.
Το εμφύσημα ξεκινά με την καταστροφή των κυψελίδων των πνευμόνων. Οι κυψελίδες είναι οι κυτταρικές δομές στην επιφάνεια του πνεύμονα όπου γίνεται η ανταλλαγή του οξυγόνου της ατμόσφαιρας με το διοξείδιο του άνθρακα που παράγεται στο σώμα μας από τις καύσεις. Η καταστροφή αυτή είναι μη αντιστρεπτή και καταλήγει σε παθολογική διάταση και στη δημιουργία μόνιμων βλαβών στον ιστό των πνευμόνων. Καθώς καταστρέφονται οι κυψελίδες, οι πνεύμονες μεταφέρουν όλο και λιγότερο οξυγόνο προς την κυκλοφορία του αίματος, προκαλώντας βράχυνση (συντόμευση) της αναπνοής. Χάνεται, επίσης, η ελαστικότητα του πνεύμονα, η οποία κρατάει του πνεύμονες ανοιχτούς. Τα συμπτώματα του εμφυσήματος περιλαμβάνουν βήχα, δύσπνοια, βράχυνση της αναπνοής και περιορισμένη αντοχή στην άσκηση. Καθώς η νόσος εξελίσσεται, το έργο της αναπνοής (δηλαδή η προσπάθεια που καταβάλλει ο ασθενής για να αναπνεύσει) γίνεται τόσο μεγάλο, που οδηγεί σε μεγάλη απώλεια βάρους.
Ποια είναι τα αίτια της ΧΑΠ
- Η κυριότερη αιτία της νόσου είναι το κάπνισμα.
- Η μόλυνση του ατμοσφαιρικού αέρα δρα επιβαρυντικά κυρίως το διοξείδιο του θείου.
- Το παθητικό κάπνισμα.
- Οι συχνές λοιμώξεις του αναπνευστικού κατά την παιδική ηλικία.
- Η εργατική έκθεση σε βιομηχανικούς ρύπους και σκόνες αυξάνει τον κίνδυνο.
- Η ανεπάρκεια της α1- αντιθρυψίνης μιας πρωτεΐνης που παράγεται από το ήπαρ και ασκεί προστατευτική δράση στους πνεύμονες. Η ανεπάρκειά της είναι γενετική ανωμαλία και ο κίνδυνος ανάπτυξης εμφυσήματος είναι πολύ μεγαλύτερος στα άτομα που εμφανίζουν ανεπάρκεια αυτής της πρωτεΐνης.
- Το φύλο φαινόταν μέχρι πρότινος να παίζει κάποιο ρόλο. Τα προηγούμενα χρόνια η εμφάνιση της ΧΑΠ φαίνονταν να είναι συχνότερη στους άνδρες παρά στις γυναίκες πιθανόν εξαιτίας του μεγαλύτερου ποσοστού καπνιστών. Τα τελευταία χρόνια η επίπτωση της νόσου έχει διπλασιαστεί ανάμεσα και στις γυναίκες. Αφ’ ενός διότι αυξήθηκαν τα ποσοστά καπνιστριών και αφ’ ετέρου γιατί οι γυναίκες φαίνεται να εμφανίζουν μεγαλύτερη ευαισθησία στον καπνό.
- Ερευνητικά έχει αποδειχθεί ότι και κάποιοι κληρονομικοί παράγοντες κινδύνου σε συνδυασμό με το κάπνισμα αυξάνουν τον κίνδυνο για ΧΑΠ.